To the Lighthouse
Het is grappig te realiseren dat we boeken vaak maar één keer lezen. We zien vaak het nut niet ze vaker te lezen ‘omdat we het boek al kennen’. Daar staat tegenover dat we muziek waar we van houden wel 500 keer kunnen beluisteren, een kunstwerk kunnen blijven bekijken en we een film waar we van houden ook rustig 5 keer opnieuw bekijken.
Virginia Woolf schreef in haar dagboek dat alles al geschreven was nadat zij Prousts À la recherche du temps perdu gelezen had; ze wilde stoppen met schrijven. Gelukkig wisten haar vrienden uit de Bloomsbury Group haar te overtuigen toch haar eigen stem te laten horen. Ze schreef hierna nog vele boeken waaronder twee van mij absolute favorieten: Mrs Dalloway en To the Lighthouse.
In het kort gaat de roman To the Lighthouse over de zomervakantie van de familie Ramsay die zij samen met vrienden houden in de Hebrides. Mr Ramsay is van plan om met twee van zijn kinderen naar de nabijgelegen vuurtoren te varen. Helaas staat het weer het niet toe en gaat de tocht niet door. Tien jaar en een wereldoorlog later bezoekt de ondertussen iets uitgedunde familie opnieuw de Hebrides en deze keer maken ze de overtocht naar de vuurtoren wel.
Dat is het hele plot.
Virginia Woolf vlecht door dit plot de grote thema’s van het menselijk bestaan door op kleine schaal, in het dagelijks handelen van haar personages het effect van die themata te laten zien. Ze laat de veranderende verhoudingen tussen man en vrouw zien, wat het betekent kunstenaar te zijn, hoe we tijd ervaren, de verhouding tussen het innerlijk gevoelsleven en de buitenwereld.
Dit alles doet ze in een prachtige, poëtische taal. Het middendeel van de roman neemt een twintigtal pagina’s in beslag. In deze pagina’s verstrijken tien jaren en de Eerste Wereldoorlog. De wind die door het Europa van het begin van de twintigste eeuw waait, laat Virginia door hun vakantiehuisje waaien. We lezen hoe het huisje langzaam in verval raakt. Het verval van het huis neemt de belangrijkste plaats in. Ze gaat zover haar hoofdpersonage in een bijzin te laten sterven in een ontroerend klein stukje literaire magie:
Mr. Ramsay, stumbling along a passage one dark morning, stretched his arms out, but Mrs. Ramsay having died rather suddenly the night before, his arms, though stretched out, remained empty.
Toen het zusje van Woolf de roman las, las zij haar eigen jeugd. To the Lighthouse geldt als een van de meest autobiografische romans van Virginia Woolf. Voor mij geldt deze roman ergens ook als een sleutel tot het begrijpen van haar andere werk.
Dit alles om te vertellen dat ik To the Lighthouse ondertussen een keer of twintig van kaft tot kaft heb gelezen. Het is een vast zomerritueel geworden. Elke zomer ga ik met de Ramsays op vakantie naar de Hebrides.
Het is wonderlijk hoe de roman me blijft verrassen en ontroeren zelfs na zoveel lezingen. Mijn liefde voor deze roman gaat zover dat ik een aantal jaar geleden een eerste druk van het werk heb gekocht. Zoals we een relikwie van een heilige met ons mee kunnen dragen, draag ik een roman van (en aangeraakt door) Virginia Woolf met me mee.